حدود و ثغور مصونیت قضایی نمایندگان مجلس

درخبرها به کرات اظهارنظرهایی راازنمایندگان مجلس شورای اسلامی درباره عملکرد مسوولین قوای سه گانه اعم ازمجریه ،مقننه و قضاییه می بینیم و می شنویم

گهگاه این اظهارنظرها از صحن علنی مجلس و یاسخنان پیش ازدستور ، ازسوی نماینده بیان می شودیادرقالب تذکر وسوال یااستیضاح یک وزیریا به صورت نامه به فلان دستگاه اجرایی یا قضایی و یامصاحبه و.....
درغالب این اظهارنظرها، نماینده یانمایندگان مجلس انتقادهای قابل توجهی به عملکردمسوولین می کنند. انتقادهایی که مقام مقابل نماینده و کسی که اظهارنظریاانتقادمتوجه اوست ، آن راحمل بر اتهام زنی و افترا و هتک آبرووحیثیت خودقلمدادمی کندو بجای آنکه بادلیل و مدرک درمقام پاسخگویی به اظهارنظریاانتقاد نماینده نسبت به خودبرآید، مدعی ارتکاب جرم افتراو توهین توسط نماینده مجلس می شودو بعضا تقاضای تعقیب قضایی نماینده موردبحث رامی کند.
دراین یادداشت برآن هستیم که دراین خصوص به بررسی و مداقه بپردازیم که آیااصولا یک نماینده مجلس شورای اسلامی مجازاست هرچه که خواست چه درمجلس شورای اسلامی و چه درخارج آن درخصوص سایرمسوولین قوای سه گانه اظهارنظرنمایدویااینکه این موضوع دارای حدومرزمشخصی درقانون می باشد؟

بررسی موضوع ازدیدگاه قانون اساسی:
درنظام جمهوری اسلامی ایران فصل الخطاب همه تصمیمات و مقررات ، قانون اساسی می باشد.اصول متعددی از این قانون درباره نقش مردم وحاکمیت مردمی سخن رانده است و در بخش قوه مقننه ، اختیارات اصلی مردم راازطریق نمایندگان و وکلای ایشان درمجلس قانون گذاری یاهمان مجلس شورای اسلامی تبیین کرده است.
اختیارات نمایندگان مجلس درنظامهای جمهوری(که جمهوری اسلامی ایران نیز یکی از آن نظامهااست)به حدی است که نمایندگان مجلس اجازه دارند درکلیه زمینه هاوامور کشور اظهارنظرودخالت نمایند.اصل 84 قانون اساسی ما دراین باره چنین می گوید:
<<اصل 84- هرنماینده دربرابر تمام ملت مسوول است و حق دارددرهمه مسائل داخلی و خارجی کشوراظهارنظر نماید>>
این اصل قانون اساسی برای نماینده مجلس هم حق ایجادکرده و هم تکلیف. می دانیم که هرنماینده از یک شهر انتخاب می شودو صرفا مردم آن شهر به ایشان برای وروددرمجلس رای می دهند.اما هنگامی که مردم یک شهر به یک نماینده ای رای دادندوآن فردنماینده مجلس ولو نماینده مردم فلان شهرستان شد، اما برابر اصل 84 قانون اساسی ، این نماینده دربرابرکلیه ملت ایران درقبال ایفای وظایف نمایندگی اش مسوولیت دارد.چه آن مردم ، مردم حوزه انتخابی خودش باشندچه متعلق به سایر شهرهاو نژادهاو قبایل ایرانی. همین که یک شخص نماینده مجلس شورای اسلامی شد دربرابر کلیه مردم ایران دارای مسوولیت است .
قاعده کاراینست که هرمسوولیتی درقانون یک سری حقوق نیزبرای شخص مسوول ایجادمی کند.دراصل 84 هنگامی که برای یک نماینده مجلس مسوولیت درقبال کل ملت ایران قائل شده است، این مسوولیت قانونی ، این حق و مجوزرابه وی می دهدکه درراستای مسوولیت مهم و خطیرخوداجازه داشته باشد درهمه مسائل داخلی و خارجی کشور اظهارنظرنماید.
وقتی که قانون گذار اساسی ، عبارت همه مسائل داخلی و خارجی را دراین اصل تصریح کرده است یعنی اینکه جمهوریت نظام اسلامی و حق دخالت مردم درتعیین سرنوشت خودشان ازطریق نمایندگان مجلس و حق دخالت نماینده در همه مسائل تبلور عینی و عملی یافته است.
دراین راستا بیانات بسیاری از بنیانگذارنظام جمهوری اسلامی ایران داریم که در اهمیت نقش و مسوولیت نمایندگان مجلس ایرادفرموده اندازقبیل : مجلس درراس امور است . نمایندگان مجلس عصاره فضائل ملتندو فرمایشاتی ازاین قبیل.
مسلما هنگامی که یک نماینده مجلس هم حق و هم تکلیف داردکه درکلیه مسائل داخلی و خارجی کشور اظهارنظرنمایداین اظهارنظرمستلزم ورودوکنکاش و تحقیق و تفحص ایشان درهمه مسائل داخلی و خارجی کشورخواهدبود.
اصل 86 قانون اساسی دراین باره چنین می فرماید:
<<اصل86- نمایندگان مجلس درمقام ایفای وظایف نمایندگی دراظهارنظرورای خودکاملا آزادندونمی توان آنهارابه سبب نظراتی که درمجلس اظهار کرده اندیاآرائی که درمقام ایفای وظایف نمایندگی خودداده اندتعقیب یاتوقیف کرد.>>
اکنون این پرسش مطرح است که آیا یک نماینده فقط مجازاست هرگونه اظهارنظردرمسائل داخلی و خارجی کشور(وفق اصل 84)را صرفادرساختمان مجلس شورای اسلامی بیان کندیااینکه هرگونه اظهارنظر ورای نماینده دراین راستادرهمه مکانها و زمانها مجازاست؟
این ابهام ، نقطه اختلاف مفسرین قانون اساسی ما شده است. برخی از حقوقدانان معاصر معتقدندکه نماینده مجلس صرفا حق داردبرابر اصل 86 قانون اساسی درمجلس هرگونه اظهارنظری بکندو خارج ازآن این اجازه ازوی سلب شده است.
بعضی دیگر دامنه اختیاروکیل مجلس را فراتراز ساختمان فیزیکی مجلس شورای اسلامی دانسته و اعتقاددارند باجمع اصول متعددقانون اساسی بایکدیگربه ویژه اصول 84 و86 آن ، نماینده مجلس اجازه دارددرمحدوده زمانی مدت مسوولیت نمایندگی اش، درهرمکان و زمانی که تشخیص دادمصلحت مردم ایجاب می نماید درهمه مسائل داخلی وخارجی کشوراظهارنظرنماید.
عزیزانی که اعتقاددارندنماینده مجلس منحصراباید درصحن مجلس شورای اسلامی ازحقوق نمایندگی اش بهرمندشودبه واژه ((درمجلس)) دراصل 86 استنادمی کنند. ایشان می گویندچون قانون گذاردراین اصل تصریح کرده است که ((آنهارا نمی توان به سبب نظراتی که درمجلس اظهار کرده اند..... تعقیب یاتوقیف کرد))پس این عبارت،اظهارنظرنماینده را مقیدبه ساختمان مجلس شورای اسلامی کرده است نه خارج ازآن از قبیل مصاحبه نماینده با رسانه های گروهی یابیانیه یاسخنرانی در مجامع عمومی یا نوشتن مقاله یایادداشت و .....
اما به عکس مخالفان اظهارنظرنماینده دربیرون از مجلس، گروهی دیگراز حقوقدانان معتقدندکه نماینده مجلس می توانددردوران چهارساله نمایندگی اش همه گونه اظهارنظری رادرهمه مسائل کشور بنمایدو بابت این اظهارنظراتش دارای مصونیت قضایی است .البته چنانچه اظهارنظر نماینده موجب وهن مقدسات ومبانی اسلامی باشد این موضوع مستثنی خواهدبودومادرمقاله دیگربه آن خواهیم پرداخت.
این افرادعقیده دارندکه باعنایت به اصل 69 قانون اساسی که مکلف کرده است گزارش مذاکرات مجلس بایدبرای اطلاع عموم مردم ازطریق رسانه های گروهی و روزنامه رسمی منتشرگردداستنباط مخالفین مبنی برقیدلزوم اظهارنظرنماینده فقط درساختمان مجلس رامنتفی می کندزیرا هنگامی که اظهارات نمایندگان مجلس ولو در صحن مجلس ازطریق رسانه های گروهی به صورت زنده پخش می شودو به آگاهی عمومی مردم می رسدپس تفاوتی بین این اظهارات که در رسانه های گروهی پخش می شودبا اظهاراتی که درسایرمکانها ازسوی نماینده ایرادمی شودو همان رسانه های گروهی منتشرمی کنندنخواهدکرد.